پایان تصویربرداری فیلم «محمود خواجه بهبودی»/ روایتی از روشنفکر قرن ۲۰ ازبکستان

به گزارش پایگاه تحلیل و اطلاع رسانی آگاه فیلم زندگی «محمود خواجه بهبودی» شخصیت تاریخی و بنیانگذار درام ازبکی توسط آژانس ملی «ازبک کینو» در حال ساخت است. این فیلم بر اساس رویدادهای واقعی اواخر قرن ۱۹ تا نیمه دوم دهه قرن ۲۰ ساخته می‌شود و گوشه‌ای از خاطرات زندگی و فعالیت‌های بهبودی را بیان می‌کند. همچنین در این فیلم رویدادهای تاریخی مثل شکست خودمختاری خوقند، فرار پناهندگان و درگیری‌های مسلحانه آن دوره را به تصویر کشیده می‌شود.

این فیلم در مناطق گوناگون ازبکستان، از جمله در تاشکند و سمرقند فیلمبرداری شده است و سکانس‌های پایانی آن در بخارا مقابل دوربین می‌رود که شامل صحنه‌هایی از آخرین روزهای زندانی شدن بهبودی، قبل از اعدام این متفکر مشهور است.

نویسنده فیلمنامه بقاء صادق‌اف و کارگردان الغ‌بیک صادق‌اف است.

محمد خواجه بهبودی نماینده برجسته  جدیدیزم و جریان روشنفکری و یکی از بنیانگذاران نمایشنامه‌نویسی ملی ازبکی است. زندگی و فعالیت های او تاثیر به سزایی در پایه گذاری علوم جدید و توسعه فرهنگ در منطقه آسیای مرکزی داشته است.

به گفته رایزن فرهنگی ایران در ازبکستان، این درام تاریخی به صد و چهل و پنجمین سالگرد بزرگداشت محمد خواجه بهبودی اختصاص دارد و به مناسبت زادروزش، امسال در ازبکستان جشن‌هایی برگزار خواهد شد.

آنطور که حبیب‌الله اسماعیلی، پژوهشگر تاریخ و استاد دانشگاه گفته است؛ «محمود خواجه بهبودی» در ردیف روشنفکرانی همچون عبدالقادر شکوری، میرزا عبدالواحد منظم، صدرالدین عینی، حامد خواجه مهری، احمدجان حمدی قرار می‌گیرد.

رحیم مسلمانیان قبادیانی در این باره در دانشنامه جهان اسلام نوشته است: محمود خواجه بهبودی در ۱۸۷۵ میلادی در روستای «بخشی تپه» سمرقند به دنیا آمد. او پس از تحصیل و کسب کمالات به‌ مرتبه‌ علمی‌ «مفتی‌» رسید. محمودخواجه بهبودی نه تنها در سمرقند، بلکه در تمام آسیای میانه اولین شخصی بود که ضرورت اصلاحات کلی اجتماعی و مدنی را در جامعه‌ای که در زنجیر سنت‌های فئودالی عصر میانه پابند بود، مطرح کرد. او یکی از عوامل مهم بیداری فکری و اصلاح‌طلبی در تغییر دادن اصول کهنه مکتب و بنیاد گذاشتن مکتبی نو بود. ایده این نوع طرز تفکر در بهبودی از انقلاب فکری و مدنی که در میان قوم‌های ترک‌زبانان روسیه و در جامعه ترکیه عثمانی به وجود آمده بود، منشأ می‌گرفت. بهبودی که در مدت سفرهایش به ترکیه و مصر و روسیه بی‌واسطه شاهد بیداری فکری و جنبش اصلاحات مکتب و معارف مسلمانان بود، در وطن خود یکی از نخستین تغییرات‌طلبان در ساحت مکتب و معارف بود.

بهبودی در سال ۱۹۰۰ از راه عثمانی به مکه ، و از آنجا به مصر رفت و در این سفر با اوضاع و احوال مدارس و معارف این کشورها آشنا شد. وی در برگشت به روسیه رفت و پس از بازگشت، فعالیت علمی و ادبی خود را از ۱۹۰۳ آغاز کرد: تألیف‌ و نشر کتب‌ درسی‌، در مؤسسه‌ای انتشاراتی که به نام خود تأسیس کرده بود، انتشار دو نشریۀ‌ سمرقند و آینه‌، که‌ به‌ خارج‌ از ترکستان‌ نیز فرستاده‌ می‌شد، کمک‌رسانی‌ مادی‌ و معنوی‌ به‌ سبک‌ جدید اداره‌ مکاتب‌، نمایش‌نامه‌نویسی،‌ اجرای‌ نمایش‌های‌ سیاسی‌ ـ اجتماعی، و ترویج‌ روزنامه‌نگاری.

بهبودی در ۱۹۱۱ میلادی نخستین نمایشنامه ملی تاجیکی را به نام «پدرکُش» نوشت که موضوع آن رقابت میان بازرگانی به شیوه سنتی و بازرگانی نوین بود، اما حکومتداران اجازه چاپ و نمایش آن را ندادند. سرانجام با تدابیری توانست از دفتر ممیزی تزاری روسیه در تفلیس اجازه بگیرد و در ۱۹۱۳ نمایشنامه را در سمرقند به فارسی تاجیکی و ترکی ازبکی چاپ کند و همچنین آن را در سمرقند، بخارا، تاشکند و چند شهر دیگر به اجرا درآورد.

او با مقالات‌ خود سعی‌ می‌کرد تا با ایجاد فضای‌ علمی‌، در افکار جامعه‌ تحول ایجاد کند و مردم‌ را با حقوق خود آشنا نماید و نهایتاً آنان را به شرکت‌ در ادارۀ‌ دولت‌ و مجلس‌ دوما تشویق کند‌. بهبودی‌ نظام‌ سنتی بخارا را با همکاری‌ مردم‌ و حاکمیت‌ اصلاح‌پذیر‌ می‌دانست، اما به‌سبب همراهی‌نکردن حاکم‌ آن‌، نجات‌ را در سرنگونی‌ نظام‌ حکومتی‌ اعلام‌ کرد‌.

بهبودی به‌ همراه‌ جمعی‌ از اصلاح‌طلبان‌، شورای‌ اسلامیه را تأسیس‌ کرد. شورا به‌ تشکیل‌ کنگره‌ منطقه‌ای‌ مسلمانان‌ روسیه‌ همت‌ گماشت‌ و بر این‌ اصل‌ تأکید کرد که‌ ساکنان‌ ترکستان‌ خود باید تصمیمات‌ کشورشان‌ را اتخاذ کنند. بهبودی‌ در ابتدا به‌ انقلاب‌ ۱۹۱۷ بلشویکی به‌ امید کسب‌ استقلال‌ آسیای‌ مرکزی‌ از روسیه‌ خوشبین‌ بود و در ۱۹۱۸ ریاست‌ بخش‌ معارف‌ شورای‌ کارگران‌ و دهقانان‌ مسلمان‌ را پذیرفت‌. اما عملکرد بلشویک‌ها او را ناامید کرد‌ و سرانجام‌ به‌ اتهام‌ جاسوسی‌، عوامل‌ حاکم بخارا او را به همراه ۴ تن از شاگردانش دستگیر کردند و در ۱۹۱۹ به‌قتل‌ رساندند. این موضوع ضربه سختی به نهضت روشنگری در ماورالنهر شد.

منبع:فارس

انتهای پیام/